Rách (bong) võng mạc là căn bệnh vô cùng nguy hiểm, nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến mù lòa vĩnh viễn. Tuy nhiên trên thực tế, bong rách võng mạc có những triệu chứng rất dễ nhận biết. Trong bài viết này, hãy cùng Bệnh viện Mắt Trung Ương tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và các phương pháp điều trị tình trạng rách võng mạc nhé.
Xem thêm: Bệnh viện Mắt Trung ương địa chỉ khám mắt uy tín tại Hà Nội
NỘI DUNG
Tổng quan bệnh Rách (bong) võng mạc
Trong số các chứng rối loạn võng mạc thì bong võng mạc là bệnh thường gặp nhất. Sau đây là một số kiến thức tổng quan về căn bệnh này:
Võng mạc là gì?
Võng mạc (còn có tên gọi khác là đáy mắt) là lớp mô thần kinh mỏng nằm ở trong cùng của mắt và vô cùng nhạy cảm với ánh sáng. Ánh sáng truyền vào mắt sẽ đi xuyên qua giác mạc và thủy tinh thể, cuối cùng hội tụ lại trên võng mạc. Lớp võng mạc có nhiệm vụ gửi thông tin đến não bộ dọc theo các dây thần kinh thị giác để mắt người có thể nhìn thấy vật thể.
Võng mạc có vai trò vô cùng quan trọng và thường được ví như phim của máy chụp ảnh. Chức năng chính của bộ phận này là ghi lại hình ảnh về sự vật rồi truyền ngược trở về não.
Rách “Bong” võng mạc là gì?
Rách (bong) võng mạc là hiện tượng các tế bào võng mạc dần bong ra khỏi lớp mạch máu nuôi dưỡng và cung cấp oxy.
Bong rách võng mạc được xếp vào tình trạng cấp cứu nhãn khoa. Nếu không được điều trị kịp thời trong 24 – 72 tiếng thì người bệnh có thể phải chịu tổn thất vĩnh viễn về thị lực.
Hầu hết các trường hợp bong võng mạc đều có thể dễ dàng phát hiện nhờ những triệu chứng dấu hiệu cảnh báo rõ ràng. Nếu bệnh nhân không chủ quan và thăm khám ngay khi nhận thấy những triệu chứng bất thường về mắt thì tình trạng bệnh sẽ được cải thiện, tránh được các biến chứng nguy hiểm.
Cơ chế hình thành bệnh bong rách võng mạc
Nguyên nhân trực tiếp là do xuất hiện một hoặc nhiều vết rách trên võng mạc làm cho dịch kính bên trong mắt qua vết rách chảy tràn xuống dưới võng mạc. Lâu ngày khiến cho lớp mô võng mạc dần tách khỏi lớp mô có chức năng nuôi dưỡng bên dưới.
Ngoài ra, những người lớn tuổi cũng có thể bị rách võng mạc do lão hóa dẫn tới bong võng mạc. Cụ thể ở người cao tuổi, dịch kính có thể bị hóa lỏng, co kéo hoặc thay đổi độ đồng nhất. Điều này khiến cho dịch kính bị tách khỏi bề mặt lớp võng mạc (bong dịch kính sau). Một khi dịch kính đã bị bong tách khỏi võng mạc sẽ gây co kéo và khiến võng mạc bị rách, làm tràn dịch lỏng vào khoang sau của võng mạc.
Phân loại bong võng mạc
Tình trạng rách bong võng mạc được chia thành 2 loại chính, đó là:
- Bong võng mạc nguyên phát: Xảy ra do xuất hiện 1 hoặc nhiều lỗ, vết rách trên lớp thần kinh cảm thụ. Tình trạng này còn gọi là “bong võng mạc có rách”.
- Bong võng mạc thứ phát: Là hiện tượng khoang dưới võng mạc có chất lỏng lắng đọng bắt nguồn từ nguyên nhân thứ phát sau quá trình bệnh lý kéo dài của màng bồ đào, dịch kính hay võng mạc (không phải do lớp thần kinh cảm thụ có vết hoặc lỗ rách).
Đối với bong võng thứ phát, người ta lại chia tiếp thành 2 nhóm khác nhau:
- Bong võng mạc do co kéo: Thường gặp ở người bị tiểu đường, bệnh diễn biến khá chậm và thầm lặng nên người bệnh có thể không nhận ra. Bong võng mạc do co kéo được hiểu là tình trạng các tổ chức tân tạo dính vào mặt trong của lớp thần kinh cảm thụ của võng mạc một cách bất thường, sau đó bị co lại và tách ra.
- Bong võng mạc xuất tiết: Thường bắt nguồn từ các bệnh lý về võng mạc, ví dụ như chấn thương mắt hay các rối loạn gây viêm. Những căn bệnh này khiến cho hắc – võng mạc hoặc hàng rào máu võng mạc bị rối loạn dẫn đến sự rò rỉ của dịch kính xuống dưới võng mạc. Như vậy bong võng mạc xuất tiết cũng không do bất cứ vết rách hay xước võng mạc nào gây ra.
Nguyên nhân bệnh Rách (bong) võng mạc
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến căn bệnh bong rách võng mạc, tuy nhiên phổ biến nhất vẫn là các lý do chính sau đây:
- Như đã nói ở trên, nguyên nhân trực tiếp gây ra bong võng mạc là các vết rách trên võng mạc. Những vết rách này có thể bắt nguồn từ tình trạng thoái hóa võng mạc, nhất là thoái hóa võng mạc chu biên. Hiện tượng này thường gặp ở những người bị cận thị nặng, từng gặp chấn thương mắt, bệnh võng mạc đái tháo đường, xuất huyết dịch kính võng mạc…
- Ai cũng có thể mắc thoái hóa võng mạc chu biên, tuy nhiên những người bị cận thị nặng là đối tượng có nguy cơ mắc cao nhất.
- Rách võng mạc chu biên cũng hay gặp ở những người bị bong dịch kính sau hoặc người trong độ tuổi từ 60 – 70.
- Chấn thương mắt cũng là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến bong rách võng mạc do hoại tử võng mạc chu biên hoặc do chấn động.
Triệu chứng bệnh Rách (bong) võng mạc
Nếu được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời thì bệnh nhân mắc bong rách võng mạc vẫn có thể cải thiện tình trạng thị lực. Sau đây là một số triệu chứng giúp nhận diện căn bệnh rách bong võng mạc:
Triệu chứng lâm sàng
- Bong võng mạc vừa khiến bệnh nhân cảm thấy đau đớn, vừa gây ra các rối loạn thị giác, khiến thị lực giảm sút:
- Góc mắt xuất hiện ánh sáng nhấp nháy (chớp sáng). Trong hầu hết các trường hợp thì triệu chứng này có thể là vấn đề không quá nghiêm trong. Tuy nhiên trong một vài trường hợp thì các đốm, vệt sáng xuất hiện không báo trước có thể là triệu chứng của bong võng mạc.
- Nhìn thấy các chấm đen (ruồi bay) hoặc nếu võng mạc bị bong một mảng lớn thì người bệnh có thể có cảm giác như màng đen che trước mắt, lấn dần về khu vực trung tâm.
- Trong trường hợp bong võng mạc qua hoàng điểm, tình trạng mờ mắt sẽ diễn tiến nhanh và trầm trọng.
- Nếu võng mạc bị bong toàn bộ thì người bệnh có thể chỉ phân biệt được các vùng sáng tối chứ không nhìn rõ hình.
- Ở một số bệnh nhân, tình trạng bong võng mạc diễn tiến một cách âm thầm và chỉ biểu hiện triệu chứng cụ thể khi hầu hết võng mạc đã bị bong ra. Trong trường hợp này, người bệnh có thể thấy xuất hiện điểm tối ở một số khu vực của thị lực.
- Khi mắc bong võng mạc cấp độ nặng, thị lực trung tâm của người bệnh sẽ bị mờ đi, mắt bị ảnh hưởng sẽ bị giảm tầm nhìn đáng kể.
- Một số trường hợp bong võng mạc có thể xuất hiện đột ngột dẫn đến tình trạng mất thị lực toàn phần. Hiện tượng mất thị lực nhanh chóng cũng có thể do rách võng mạc khiến máu chảy tràn vào dịch kính.
Triệu chứng cận lâm sàng
- Khi bác sĩ nhãn khoa soi đáy mắt bệnh nhân bằng thiết bị chuyên dụng có thể thấy vết rách, bong hoặc hố võng mạc.
- Thủ thuật siêu âm nhãn cầu sẽ giúp các bác sĩ quan sát võng mạc và một số cấu trúc nội nhãn khác, từ đó xác định có phải bệnh nhân bị mắc bong rách võng mạc không.
Kể cả khi bệnh nhân chỉ có hiện tượng rách (bong) võng mạc ở một bên mắt thì các bác sĩ sẽ vẫn kiểm tra đủ cả hai bên mắt. Nếu không tìm thấy vết rách thì người bệnh có thể được yêu cầu tái khám trong khoảng vài tuần sau để tránh xuất hiện vết rách muộn do tách dịch kính gây ra.
Rách võng mạc có nguy hiểm hay không?
Các căn bệnh về võng mạc là nguyên nhân thứ 2 (chỉ sau đục thủy tinh thể) dẫn đến tình trạng mù lòa ở người bệnh. Trong số các chứng bệnh rối loạn võng mạc thì bong rách võng mạc là phổ biến nhất.
Như đã nói ở trên, rách (bong) võng mạc là tình trạng nhãn khoa khẩn cấp, cần được cấp cứu trong vòng từ 24 – 72 tiếng.
Rách võng mạc khiến cho lớp võng mạc dần bị bong ra khỏi lớp mô bên dưới và không được nuôi dưỡng. Từ đó khiến cho người bệnh nhìn mờ, giảm thị lực một phần. Nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm thì bệnh nhân mắc bong võng mạc có thể bị tổn thất thị lực vĩnh viễn, không thể khôi phục.
Như vậy có thể thấy rách bong võng mạc là căn bệnh cực kỳ nguy hiểm, có thể dẫn đến mù lòa vĩnh viễn. Vì vậy người bệnh cần cảnh giác và sớm đi thăm khám tại các bệnh viện nhãn khoa để được trợ giúp.
Hiện nay Bệnh viện Mắt Trung Ương là bệnh viện chuyên khoa mắt số 1 tại Hà Nội. Nơi đây quy tụ đội ngũ y bác sĩ và y tá có trình độ chuyên môn cao, được đào tạo bài bản trong và ngoài nước. Bệnh viện cũng đầu tư nhiều trang thiết bị, máy móc khám chữa bệnh hiện đại. Vì vậy bệnh nhân có thể hoàn toàn yên tâm khi khám và điều trị bệnh bong rách võng mạc tại BV Mắt Trung Ương.
Đối tượng nguy cơ bệnh Rách (bong) võng mạc
Bất cứ ai, ở bất kỳ độ tuổi nào cũng có thể mắc bong rách võng mạc. Tuy nhiên căn bệnh này phổ biến hơn cả ở những người trên 40 tuổi. Nam giới có tỷ lệ mắc bong võng mạc nhiều hơn phụ nữ.
Sau đây là một số đối tượng có nguy cơ mắc bong võng mạc cao nhất:
- Người bị cận thị cấp độ nặng, trên 6 diop.
- Người có một bên mắt đã từng bị bong võng mạc.
- Người có tiền sử gia đình mắc bong võng mạc.
- Người mắc các bệnh lý hoặc rối loạn về mắt, ví dụ như thoái hóa võng mạc chu biên, cận thị, viêm màng bồ đào, tách võng mạc…
- Người bị chấn thương mắt (đụng dập) hoặc có vết thương xuyên qua nhãn cầu dẫn đến bong rách võng mạc cùng nhiều tổn thương khác xuất hiện ở mi mắt, nhãn cầu. Trong trường hợp này người bị chấn thương cần được thăm khám tại chuyên khoa mắt càng sớm càng tốt.
- Trẻ em có tỉ lệ mắc bong võng mạc thấp nhất. Hầu hết các trường hợp bong võng mạc ở trẻ nhỏ thường do cận thị nặng bẩm sinh hoặc dị tật bẩm sinh ở dịch kính võng mạc.
Phòng ngừa bệnh Rách (bong) võng mạc
Mặc dù là một căn bệnh đặc biệt nguy hiểm nhưng trên thực tế bệnh rách bong võng mạc có thể được phòng ngừa hoặc giảm thiểu mức độ nghiêm trọng nếu tuân thủ theo các nguyên tắc sau:
- Nhanh chóng đi khám tại các bệnh viện, cơ sở y tế chuyên khoa mắt nếu thấy xuất hiện các triệu chứng như tầm nhìn có vùng tối, chớp sáng, ruồi bay…
- Luôn đeo kính bảo hộ khi lao động, sử dụng các thiết bị dụng cụ hoặc chơi thể thao
- Người bị tiểu đường cần thăm khám định kỳ và áp dụng các biện pháp kiểm soát lượng đường trong máu
- Khám mắt định kỳ hàng năm, đặc biệt là đối với những người có nguy cơ mắc bong võng mạc cao
- Người bị cận thị nên đi khám mắt 6 tháng một lần theo định kỳ
- Nếu đã bị bong võng mạc ở một mắt thì bệnh nhân cần thường xuyên kiểm tra mắt còn lại. Nếu thấy xuất hiện những tổn thương cần được điều trị sớm bằng tia laser.
Các biện pháp điều trị bệnh Rách (bong) võng mạc
Đối với rách võng mạc
Trong trường hợp bệnh nhân chỉ bị rách võng mạc nhưng chưa bong thì các bác sĩ có thể áp dụng các biện pháp điều trị nhanh để phòng tránh bong võng mạc:
- Sử dụng laser quang đông võng mạc
- Thực hiện thủ thuật làm lạnh cường độ cao
Không phải bất cứ vết rách võng mạc nào cũng cần được điều trị. Những bệnh nhân có vết rách võng mạc nhưng không có triệu chứng, ít có nguy cơ tiến triển thành bong võng mạc có thể được theo dõi mà không phải điều trị.
Đối với bong võng mạc
Trong trường hợp bệnh nhân đã được xác định là bong võng mạc thì bác sĩ nhãn khoa sẽ chỉ định các phương pháp điều trị hoặc phẫu thuật khác nhau tùy vào tình trạng bệnh:
Các phương pháp điều trị bong võng mạc phổ biến nhất bao gồm:
- Phẫu thuật laser: Sử dụng tia laser tạo ra các vết đốt nhỏ quanh vết rách để “hàn” lại võng mạc, đưa võng mạc về vị trí ban đầu.
- Cryopexy (Làm lạnh cường độ cao): Phương pháp này cũng được áp dụng để chữa trị các lỗ nhỏ hoặc vết rách trên võng mạc. Các bác sĩ sẽ tiến hành làm lạnh cường độ cao tại các khu vực quanh vết rách để hàn gắn lại võng mạc về vị trí ban đầu.
- Gas injection (bơm khí): Với phương pháp bơm khí, các bác sĩ sẽ bơm vào mắt một bong bóng khí. Phương pháp này có thể được kết hợp với Làm lạnh cường độ cao hoặc Điều trị laser. Bóng khí có nhiệm vụ đẩy võng mạc về đúng vị trí trên thành mắt còn Cryopexy hay tia laser sẽ giúp gắn chặt võng mạc lại. Sau một tuần, bóng khí được bơm vào mắt sẽ tự tan đi.
- Ấn độn củng mạc: Tác động từ bên ngoài để dính võng mạc vào lớp phía dưới của mắt. Đây là phương pháp phẫu thuật được áp dụng phổ biến ở những người có ít lỗ rách, rách võng mạc không nằm ở quá sâu phía sau hậu cực hoặc trẻ cận thị nặng.
- Cắt dịch kính: Còn được gọi đầy đủ là thủ thuật “dẫn lưu và thay dịch lỏng trong mắt”. Với phương pháp này, bác sĩ nhãn khoa sẽ tiến hành loại bỏ các mô võng mạc bị co kéo cùng với dịch kính. Tiếp đó bác sĩ sẽ bơm dầu silicon, khí hoặc hơi vào trong khoang dịch kính để võng mạc phẳng lại như bình thường.
Phục hồi sau phẫu thuật Bong “Rách” võng mạc
Mổ bong võng mạc bao lâu thì khỏi?
Thời gian lành bệnh sau mổ bong võng mạc còn tùy vào thể trạng người bệnh, mức độ nặng nhẹ của bệnh, phương pháp mổ và các biện pháp chăm sóc sau mổ. Sau đây là thời gian phục hồi trung bình đối với từng kỹ thuật mổ bong võng mạc:
- Dán võng mạc bằng khí nén: Khoảng 3 tuần
- Dán củng mạc: Từ 2 – 4 tuần
- Cắt pha lê thể: 4 – 6 tuần
Sau mổ bong võng mạc, thị lực của bệnh nhân có thể giữ nguyên như cũ hoặc tăng giảm tùy vào mức độ bong nặng hay nhẹ và thời gian bị bong.
Trong trường hợp bong võng mạc chưa qua hoàng điểm (vùng nhìn trung tâm) thì thị lực của người bệnh sẽ được cải thiện. Nếu bong võng mạc đã qua hoàng điểm thì khả năng phục hồi của thị lực còn tùy vào các tổn thương phối hợp và thời gian bong. Nhiều người mắc bong võng mạc nặng có thể phải phẫu thuật thêm từ 1 – 2 lần nữa.
Bao lâu cần tái khám sau mổ bong võng mạc?
Sau phẫu thuật bong võng mạc, người bệnh cần tái khám theo chỉ dẫn của bác sĩ. Điều này vô cùng quan trọng bởi bong võng mạc có thể xuất hiện trở lại trong khoảng 1 tháng đầu. Tuy nhiên có đến 85% người bệnh chỉ cần phẫu thuật 1 lần, 10% cần phẫu thuật 2 lần và 5% cần phẫu thuật 3 lần.
Người bệnh cần được theo dõi sau mổ theo các mốc thời gian là: 1 ngày, 1 tuần, 2 tuần, 6 tuần, 1 tháng, 3 tháng, 6 tháng, 1 năm. Nếu thấy biểu hiện đau nhức, mắt nhìn mờ cần thăm khám ngay.
Phẫu thuật bong võng mạc có biến chứng gì không?
Phẫu thuật bong võng mạc được đánh giá là phẫu thuật nhãn khoa lớn và kéo dài. Sau mổ bệnh nhân có thể bị mệt, nôn ói và gặp phải một số biến chứng nguy hiểm khác như:
– Biến chứng sau mổ:
- Xuất huyết võng mạc (14%)
- Tăng nhãn áp (11,63%)
- Tăng sinh dịch kính võng mạc (11,6%)
- Viêm màng bồ đào (2,3%)
– Biến chứng muộn:
- Hoa dịch kính (11,4%)
- Tăng nhãn áp (8,6%)
- Tăng sinh dịch kính võng mạc (31,43%)
- Màng trước võng mạc (17,14%)
- Bong võng mạc tái phát (28,57%)
Lưu ý phục hồi sau phẫu thuật bong võng mạc
- Sử dụng đúng và đủ các loại thuốc được chỉ định sau mổ để tránh viêm nhiễm.
- Tránh băng mắt liên tục trong thời gian dài sẽ khiến vi khuẩn phát triển. Người bệnh cần thường xuyên thay băng và đôi khi có thể mở băng. Cần đeo kính chống bụi đặc biệt nếu cần thiết phải ra đường.
- Một số trường hợp bệnh nhân sau phẫu thuật bong võng mạc có bơm khí bên trong mắt nên không được phép đi máy bay. Cần hỏi ý kiến bác sĩ nếu phải di chuyển bằng đường hàng không.
- Trong thời gian đầu sau khi phẫu thuật bong võng mạc, bệnh nhân cần chú ý tư thế đầu để giúp võng mạc nhanh chóng kết dính vào lớp phía dưới. Thường thì các bác sĩ sẽ dặn dò người bệnh là phải nằm sấp để bóng khí có thể nổi lên trên, từ đó giúp ép toàn bộ dịch ra ngoài và võng mạc được áp lại vị trí cũ. Ngoài ra bác sĩ cũng có thể chỉ định một só tư thế đặc biệt sau mổ hoặc sau tái khám.
- Tuyệt đối không được rửa mắt, khi tắm gội cần tránh để nước vào mắt. Bởi sau mổ vết thương vẫn chưa lành hẳn có thể dẫn đến nhiễm trùng gây mù mắt.
- Một số bệnh nhân được bơm khí vào mắt sau mổ nên thị lực vẫn được hồi phục hoàn toàn. Khí sẽ tan hết sau khoảng 4 – 6 tuần và giúp thị lực được khôi phục. Người bệnh nên kiên nhẫn chờ đợi đến 6 tháng sau mổ.
- Võng mạc có thể hoạt động bình thường sau từ 3 – 4 tuần. Mặc dù vậy, độ bám của võng mạc có thể bị ảnh hưởng nếu người bệnh thường xuyên ho hoặc hắt hơi. Vì vậy người bệnh nên giữ gìn sức khỏe, tránh để mắc các bệnh truyền nhiễm khác.
- Vệ sinh mắt sạch sẽ, cho mắt nghỉ ngơi thư giãn và tránh điều tiết mắt quá nhiều.
Mong rằng bài viết trên đã giúp bạn hiểu hơn về căn bệnh rách (bong) võng mạc. Do mức độ nguy hiểm của bệnh nên bệnh nhân cần đến thăm khám và chữa trị tại chuyên khoa mắt uy tín như Bệnh viện Mắt Trung Ương. Tránh điều trị bằng các phương pháp dân gian chưa được kiểm chứng hoặc tại các cơ sở kém chất lượng khiến cho tình trạng ngày một nặng thêm.
Nguồn: Bếp Trương Review
Bài viết liên quan: